Tashkilot maqsadi
Shimoliy Atlantika shartnomasi ittifoqiga qoʻshilgan mamlakatlar 1949-yilda oldilaridagi Shimoliy Atlantika doirasidagi davlatlar orasida tinch aholini xavfsizligini mustahkamlash maqsadi bilan birlashishgan. Ittifoqqa aʼzo mamlakatlar yahlit mudofaa tizimini yaratish va dunyo xavfsizligini saqlashni oʻz oldilariga maqsad qilishgan. 2010-yilda NATO „Zamonaviy mudofaaning ilgʻor ishtiroki“ ijtimoiy harakati uchta muhim vazifalarni taqdim etdi, bular: jamoaviy mudofaa, inqirozni oldini olish va hamkorlik asosida havfsizlikni kuchaytirish.
Strukturasi
NATO hozirgi kunda 28 mamlakat oʻz ichiga olgan tashkilotdir. Ushbu tashkilot qamrovida yuzlab qoʻmitalar, guruhlar, hizmat boshqaruvlari yoki harbiylar va fuqarolar doirasi ostidagi rejalashtirish boʻlinmalari mavjud. Shuning bilan birga tashkilot tarkibida mutahassislarni tayyorlash va tayyorgarlikdan oʻtkazish oʻquv markazlari faoliyat koʻrsatadi. NATO zarur qarorlar yoki choralar koʻrish shartnomalarini qabul qilish uchun mamlakat aʼzolarini ikki toifaga boʻladi — vositachilar hamda zahiralar guruhlari, uchrashuvlar oʻtkazish va boshqa vazifalar yechimlarini alyansga aʼzo mamlakatlarni umumjamoa qiziqishlari va tassavuroti jamlanmasiga nazar tashlab koʻrib chiqadi. Doimiy barcha operatsiyalar oʻtkazilish uchun mablagʻlar, tashkilot ostidagi harbiylarga, zarar koʻrgan fuqarolarga NATO budjetidan pul ajratiladi. Moliyaviy holati qatnashayotgan mamlakatlar bilan birgalikda hal qilinib NATO xazinasi moliyalashtiriladi.
Yadroviy barqarorlik guruhi
NATO davlatlarining mudofaa vazirlari va mudofaa rejalashtirish qoʻmitasi ishida qatnashadiganlar bazi bir muhim hollarda yoki favquloddagi vaziyatlarda yadroviy rejalashtirish guruhi tarkibi ostida uchrashishadi. Bu guruh aʼzolari yigʻilganda yadroviy siyosat xavfsizlik, himoya, informatsiya sistemalari, boshqaruv, yadroviy qurollar) keng doirada muhokama qilinib va amalda targʻib qilinadi.
Oliy darajali guruh
Bu guruh NATOning rejalashtirish savollari va yadroviy siyosat organlari boʻyicha oliy konsultativ organ sifatida ish yuritadi hamda NATOning eng asosiy maʼsalalar koʻrib chiqilishida bu guruhning ahamiyati alohida rol oʻynaydi.
Tezkor tahliliy guruh
Ilk bor NATO mamlakatlari va hokimiyati boshliqlari 1999-yilning aprel oyi Vashingtondagi uchrashuvida Bolqon,Somali, Gaiti va boshqa hududlardagi oʻtkazilgan alyans harakatlaridan NATO mamlakatlarining oʻzlari orasida ommaviy inqirozga yuz tutayotgani qayd etilgan. 1990-yillarda jahonning har bir burchagida tanilgan NATO tashkiloti ushbu holatdan soʻng tahlilchilar NATOni bu xatti harakatlarini Shimoliy Atlantika kuchlari behuda yoʻqotilishi sifatida baholashishdi. Shuning uchun hozirgi vaqtlarda ushbu tahliliy guruh NATOni shu bilan birga Yevropa davlatlari hokimiyatlarini ochiq yuzini yaqqol va aniqlik bilan oʻrganishmoqda. Tahliliy guruh aʼzolari bosh kotib oʻrinbosarlarining nazorati ostida bir necha haftada yigʻilishib shu kungacha jahonda boʻlib oʻtgan hodisalarni tahlil qilishib ularga qarshi maxsus choralar qabul qilinadi.
Yuqori bosh qoʻmondonlik
Yuqori bosh qoʻmondonlik organi NATO tashkiloti ichida barcha bajarilgan harbiy yurishlar va hudulardagi barqarorlikni saqlash uchun qatʼiy javobgardir. Bu organ javobgarlikni oʻz boʻyniga olgani bois NATOdagi siyosiy va harbiy savollarga javob berish hamda tegishli tavsiyalar joriy etish huquqiga egadir. Yuqori bosh qoʻmondonlik organi bir vaqtning oʻzida aʼzo mamlakatlar bosh kotiblar taʼsirdan erkin holda ish yuritadi va milliy hokimiyatga tegishli barcha savollarga echim topish zaruriyati bilan javobgardir.
NATO maslahatdoshlari Organi
Shimoliy Atlantikaning shartnomasi roziligi asosida tashkilot ostidagi davlatlarning har doim ishtiroki qaʼtiyligi bilan saylangan aʼzolaridan iborat boʻlgan NATO Maslahat organi nomli boshliq organ mavjud boʻlib, ushbu organ vakillari maʼlum bir haftada uchrashuv elon qilib, oldiga qoʻyilgan muammolarni echimini muhokama qilish uchun yigʻilishadi.Bu Maslahat organiga aʼzo boʻlgan mamlakatlarining Tashqi ishlar vaziri (kami bilan yiliga ikki marta), mudofaa vaziri (zaruriyat jihatidan) va boshliqlari hamda NATO hukumati raislari ham qatnashishadi. Nato Maslahat organi uchrashuvlarida tashkilotning olib borayotgan ishlari strategiyasi va ustuvorligini oliy darajada aniqlab koʻrib chiqiladi. Hamma darajalarda bu organ NATO qadam qoʻyayotgan ishlarni tashkilotga aʼzo mamlakatlarni deklaratsiya tushunchalari bilan yoritib berish va bogʻliq muammolarni hal qilish shuningdek asosiy qarorlarni echimini hal qilish huquqiga ega. Shimoliy Atlantika shartnomasiga aʼzo mamlakatlar tashkilot ichida teng huquqli sanaladi va oʻzaro NATO maslahat qoʻmitasi yigʻilishlari keng aylana stol atrofida oʻtkazilib, qoʻyilgan masalalar barchaning bir ovozlik echimi bilan qabul qilinadi. NATOning doimiy bosh kotibi raislik qilishi, elchining yoshiga nisbatan va uning katta yordamchisi sifatida ish yuritadi. NATO Maslahat organi raisi har yillik oʻtkaziladigan alifbo tartibi yoʻli bilan tashqi ishlar vaziri darajasida saylanadi. Organ Tashkilotning faoliyatini muvaffaqiyatli va barcha strukturalarini yaratish uchun maʼsul etib tayinlangan. Ushbu Maslahat organi echimlari yigʻinlarda ishtirok etgan raislar oʻrinbosarlari, ularning maslahatchilari va konsultantlari javobgarlik qoʻmitalari xamda iyerarxiya tartibidagi aniqliklari orqali yaxshigina shu yoʻsinda tayyorlanadi. NATO Maslahat organining Konsultativ boʻlimi, bunda ishtirok etgan barcha mamlakatlar vakillari va Bosh kotib qoʻl ostidagi yordamchilar siyosiy savollar boʻyicha Siyosiy Qoʻmitaga yondashilib masalalar oʻzaro baham koʻriladi.
„Tinchlik yoʻlida hamkorlik“
NATO tashkilotga aʼzo boʻlgan Yevropa mamlakatlaridan tashqari, yana bir necha davlatlar bilan bitim tuzdi va Tinchlik yoʻlida hamkorlik nomi bilan atadi.„Tinchlik yoʻlida hamkorlik“ ishtirokchilar: Avstriya, Ozarbayjon, Armaniston, Belarus, Bosniya va Gertsogovina, Gruziya, Irlandiya, Qozog'iston, Qirg'iziston, Makedoniya, Malta, Moldaviya, Rossiya, Serbiya, Tojikiston, Turkmaniston, O'zbekiston, Ukraina, Finlandiya, Chernogoriya, Shvetsariya, Shvetsiya
1
|
Xastings Lionel Ismaј
|
4 aprel 1952 — 16 may 1957
| ||||
2
|
Pol Xenri Spak
|
16 may 1957 — 21 aprel 1961
| ||||
3
|
Dirk Shtiker
|
21 aprel 1961 — 1 avgust 1964
| ||||
4
|
Manlio Brosio
|
1 avgust 1964 — 1 oktyabr 1971
| ||||
5
|
Јosef Luns
|
1 oktyabr 1971 — 25 iyun 1984
| ||||
6
|
Peter Karington
|
25 iyun 1984 — 1 iyul 1988
| ||||
7
|
Manfred Vorner
|
1 iyul 1988 — 13 avgust 1994
| ||||
8
|
Serxio Balansino
|
13 avgust 1994 — 17 oktyabr 1994
| ||||
9
|
Vili Klaes
|
17 oktyabr 1994 — 20 oktyabr 1995
| ||||
10
|
Serxio Balansino
|
20 oktyabr 1995 — 5 dekabr 1995
| ||||
11
|
Xavier Solana
|
5 dekabr 1995 — 6 oktyabr 1999
| ||||
12
|
Jorj Robertson
|
6 oktyabr 1999 — 17 dekabr 2003
| ||||
13
|
Alesandro Minuto Riso
|
17 dekabr 2003 — 1 yanvar 2004
| ||||
14
|
Јap de Xop Shefer
|
1 yanvar, 2004 — 31 iyul 2009
| ||||
15
|
Anders Fog Rasmusen
|
1 avgust 2009 — hozirgi vaqtgacha
| ||||
Bosh kotib oʻrinbosarlari
| ||||||
Nomi
|
Vatani
|
Faoliyat davri
| ||||
1
|
Jonkxer van Vredenburg
|
1952-1956
| ||||
2
|
Baron Adolf Bentink
|
1956-1958
| ||||
3
|
Alberiko Kasardi
|
1958-1962
| ||||
4
|
Kuido Kolona di Paliano
|
1962-1964
| ||||
5
|
Jeyms Roberts
|
1964-1968
| ||||
6
|
Osman Olkaј
|
1969-1971
| ||||
7
|
Paolo Pansa Tsedronio
|
1971-1978
| ||||
8
|
Rinaldo Petrignani
|
1978-1981
| ||||
9
|
Yerik de Rin
|
1981-1985
| ||||
10
|
Marselo Guidi
|
1985-1989
| ||||
11
|
Amedo de Franchis
|
1989-1994
| ||||
12
|
Serhio Balansino
|
1994-2001
| ||||
13
|
Alesandro Minuto Riso
|
2001-2007
| ||||
14
|
Klaudio Bisogniero
|
2007-2012
| ||||
15
|
Alexander Vershbow
|
2012-hozirgi vaqtgacha
| ||||
Nato Harbiy Qoʻmitasi
NATOning eng oliy harbiy yurishlarni oʻtkazadigan maxsus Nato harbiy qoʻmitasi mavjud boʻlib shulardan iboratdir: tashkilotga aʼzo mamlakatlarning oliy unvondagi harbiylari, qoʻmondonlar, Islandiya fuqarolar raisi (harbiy kuchga ega emasligi sababli) va oʻzlarining harbiy muammolarini oliy kengash bilan muhokama qilish uchun yiliga ikki marotiba yigʻilishadi. Harbiy qoʻmita vujudga kelishida NATO oʻzining harbiy tartibini uchga boʻldi va, shulardan iborat:- Yevropadagi ittifoqning yuqori qoʻmondonligi, bularni asosan ittifoqga aʼzo davlatlar qoʻmondonlarining hamfikrligi ostida ish yuritadi.
- Atlantika okeani qoʻmondonligi, bunda Atlantika ittifoqini yuqori qoʻmondonligi tomonidan boshqariladi
- Kanal qoʻmondonligi (bu yerda La- Mansh boʻgʻozi nazarda tutilyapti), ushbu qoʻmondonlikka barcha harbiy flot armiyasi va suv osti kuchlari xizmat qiladi.
- Shimoliy Yevropa qoʻmondonligi
- Markaziy Yevropa qoʻmondonligi
- Janubiy Yevropa qoʻmondonligi
NATO aʼzolari
Sana
|
Davlat
|
Qaydlar
|
Tashkilotga asos solgan davlatlar
| ||
Islandiya — oʻz armiyasiga ega boʻlmagan NATOning yagona aʼzosi, bu mamlakatning tashkilotga kirishining shartlaridan biridir. Shunga qaramay, davlatning qirgʻoq qoʻriqchilari bor. Shuningdek, NATOning tinchlikparvar missiyalarida ishtirok etish uchun Norvegiyaning bazalarida island koʻngillilarining tayyorlash qarori qabul qilingan.
| ||
1966-yil iyulidan Fransiya NATO harbiy tashkilotidan chiqib ketadi, ammo Shimoliy Atlantika shartnomasining qatnashchisi boʻlib qolaveradi.
| ||
Birinchi kengayish
| ||
1974-yildan 1980-yilgacha Yunoniston blokning boshqa aʼzosi — [[Turkiya] bilan tang munosabatlari sababli NATO harbiy tashkilotida qatnashmaydi.
| ||
Ikkinchi kengayish
| ||
Uchinchi kengayish
| ||
Toʻrtinchi kengayish
| ||
Beshinchi kengayish
| ||
oltinchi kengayish
| ||
Mudofaalar rejalashtirish qoʻmitasi
Tashkilotda 1967-yilning dekabridan Oliy harbiy va siyosiy organ rukni ostida Mudofaalar rejalashtirish qoʻmitasi tashkillashtirildi. Ushbu organ oʻzining ichiga olgan qamrovliligi natijalarida Maslahat organi bilan teng huquqlidir. Bu alyansning oliy harbiy hukumati sanaladi hamda strukturasi doimiy aʼzo davlatlar raislaridan tarkib topgan boʻlib, kamida ikki yilda bir marta harbiy aloqalar bilan xavfsizlikni taminlash borasidigi savollarni muhokamalash uchun oʻzaro mudofa vazirlari darajasida yigʻinlar uyushtirilib hal qilinib turiladi. Qoʻmita NATOga aʼzo mamlakatlarni umumiy xavfsizlikni taʼminlash va yuksaltirish nuqtai nazarini NATOning siyosiy hukumatiga tavsiya qilib keladi. Mudofaalar rejalashtirish qoʻmitasi har yillik shahar va mamlakatlar miqyosida tinch aholini xavfsizlik bilan taminlashga tayyorgarlik samaradorligini oshirishiga koʻmaklashadi. Inqiroz yuz berganda yoki jang vaqtida qoʻmita urush holatini baholash maslahatini taklif etib, harbiy kuchlarning foydalanilishi va yangi qoidalar ish chiqishni tavsiya qiladi. Ushbu qoʻmita qarorlari bilan deyarli NATOning boshqa masalalari tez hal boʻlibgina qolmay shu bilan birgalikda tayyorgarliklar, echimlarning qabul qilinishi ahamiyatga molik darajada va bevosita bogʻliqdir.
Bosh shtab
NATOning harbiy qoʻmitasi raislari va yuqori bosh qoʻmondonlik organi bilan birgalikda oliy harbiy namoyandachilar hamda qurolli kuchlar ittifoqi sifatida NATO bosh qarorgohida oliy pogʻonlardan oʻrin olishgan. Birlashgan ittifoq doirasida Yevropa mintaqasidagi ikki qoʻmondonlikni oʻz maqsadlariga yoʻnaltirishadi.
- Shimoliy Yevropaning birlashgan kuchlari:
Asosiy qarorgoh Niderlandlarning Brunsam shahrida joylashgan;
- Janubiy Yevropaning ittifoq kuchlari:
Asosiy qarorgoh — Italiyaning Neapol shahrida joylashgan.
Atlantikaning oliy qoʻmondonligi besh asosiy boʻlinmalardan iborat:
- Sharqiy Atlantika,
- Gʻarbiy Atlantika,
- Janubiy Atlantika,
- Zarba beruvchi flot,
- Suvosti kemalarining birlashgan qoʻmondonligi.
Xalqaro harbiy shtat
Harbiy qoʻmitaga izchillik borasida xalqaro harbiy shtat yordam beradi va shahsiy harbiylardan tarkib topgan boʻlib davlat ishlarini toʻgʻri manbalarda yoʻnaltirish qoidasi bilan NATO asosiy qarorgohida faoliyat yuritadi . Ushbu qoʻmita NATOning echimlarini tahlil qilib tayyorlaydi hamda harbiy hamkorlikni davlatlarning aʼzolari oʻrtasida uchinchi ishtirokchi sifatida bitim tuzadi (bu yerda NATOning namoyandalari va unga aʼzo mamlakatlardan tashqari alohida keltirilyapti). 2002 yilda shtat ishtirokidagi faoliyatda 16 mingga yaqin odam qatnashgan. Xalqaro harbiy shtat hayati NATO davlatlari aʼzolari tomonidan tavsiya qilingan davogarlarni Harbiy qoʻmita yordamida saylangan toʻrt yulduzli qoʻmondon tomonidan boshqariladi. Ushbu qoʻmondon oʻzi bilan birga beshta boʻysinadigan vitse-direktorlarga ega, bularning har biri tegishli shtab ostida boʻlingan javobgarliklarga maʼsuldir (yaʼni rejalar va siyosat borasida, tahliliy amaliyotlar, bitimlar, mintaqalar xavfsizligi, qurolli va harbiy zahiralar). Shtab ichida maslahatchilar guruhi, konsultantlar va nazoratchilarga ega.
Iqtisodiy qoʻmita
Mamlakatlar orasida hamma taraflama hamkorlik maqsadlarini hayotiylashtirish va NATO masalalariga oid shartnoma yaratish Iqtisodiy qoʻmita tomonidan oʻz boʻyniga olingan va ushbu qoʻmita aʼzolari mamlakatlar orasida qiziqtirgan savollar yaʼni iqtisodiy rivojlanish hamda xavfsizlikni taʼminlash maqsadi va mudofaaga qobiliyatli mamlakatlar orasida oʻtkaziladigan forumlarni koʻrib chiqadi. Bu qoʻmita tabiy jihatdan iqtisodiy hamkorlik masalalarini muhokama qilishda keng dunyoqarash va sharoit vaziyatlarini mudofaa qobiliyatiga tayyorlash nigohi bilan nazar soladi (budjetdagi harbiy chiqim mablagʻlari, mudofa komplekslari sanoati rivojlanishi, mudofa rejalarini amalga oshirish uchun muhim zahiralar bilan taminlash va hokazo). Bu masalalar doirasiga kiradigan savollar boʻyicha har yili NATO tashkilotchilari orasida oʻrtaga tashlanib iqtisodiy muammolar va xom-ashyolar borasida muhokamalar qilinib tadbiq qilinadi. Bunday yigʻinlarni tayyorlash va oʻtkazishga Iqtisodiy qoʻmita rahbarlik qiladi.
Qoʻmondonlik kotibi
Deyarli kun ora NATOning barcha qoʻmitalari faoliyatidagi xalqaro kotibiyat yigʻinini hokimiyatda tayinlangan aʼzo Qoʻmondon kotibi boshchiligida tashkillashtiriladi.
Qoʻmondonlik kotibi bir vaqtning oʻzida NATO maslahatdoshlar organi raisi, mudofalar rejalashtirish qoʻmitasi, yadroviy rejalar guruhi hamda NATOning boshqa barcha qoʻmitalarning rasmiy raisi vazifasiga tayinlangan. Ushbu shaxs muhokamalarni harakatlantirish va tashkillashtirish, shu bilan birgalikda amalda tadbiq qilish choralarini uning echimi va dunyoqarashiga asoslanib koʻrib chiqiladi. Qoʻmondonlik kotibining oʻzi NATO doirasidagi aʼzo mamlakatlar muammolarini muhokama qilishi, bahslar bilan oʻrtoqlashishi, oʻzining shaxsiy xizmatidan foydalanishi va qabul qilingan qarorlarni taqdim qilish borasida tegishli huquqlarni qabul qiladi. U NATOning tashqi koʻlamligi borasida asosiy raisi va alohida hokimiyat yoki jamiyat bilan aloqa qiladigan targʻibotchisi sanaladi. Baʼzi bir holatlarda bosh kotib oʻz oʻrnida boʻlmaganida, uning vazifalarini vaqtincha barcha qoʻmitalarning oʻrta darajadagi raisi, yaʼni bosh kotib oʻrinbosari egallab turadi.Qoʻmondonlik kotibining boshqaruv vakolatiga xalqaro hamkorlar, Qoʻmondonlik kotibining xizmati uchun ajratilgan besh operatsiya boʻlimi, boshqarma xizmati va moliyaviy nazorat xizmatlari kiradi va qaʼtiy qoidalarga rioya qilib erkin foydalanish huquqiga ega. Bu boʻlimlarning har biriga Qoʻmondonlik kotibining yordamchilaridan biri rahbarlik qiladi. Yordamchi esa asosiy qoʻmita javobgarligi boʻlimining raisi hisoblanadi. Qoʻmondonlik kotibi NATO tashkilotining yuritayotgan ishlariga vazirlar darajasida ado etuvchi kotib sifatida javobgarlikni oʻz boʻyniga oladi.
NATOning ish yuritadigan rasmiy tillari ingliz tili va fransuz tilidir.
NATO mahkamasi qarorgohi Belgiya poytaxti Brussel shahridan oʻrin olgan.
.svg){kind=link}
Комментариев нет:
Отправить комментарий